Naki Bakır Uyardı: “Tarımda sosyal patlama kaçınılmaz hale geldi”
Dünya Gazetesi yazarı Naki Bakır, Türkiye tarım sektörüne ilişkin dikkat çeken değerlendirmelerde bulundu. Türkiye’nin tarımda yıllardır süren ihmalkâr yaklaşımı nedeniyle bugün sosyal patlama eşiğine geldiğini belirten Bakır, hem üretim hem de dış ticaret açısından alarm veren rakamları kamuoyuyla paylaştı.
Naki Bakır, Türkiye’de tarım arazilerinin yıllar içinde konut, sanayi ve turizm yatırımları ile hızla elden çıktığını, bu durumun çiftçiyi üretimden uzaklaştırdığını vurguladı. TÜİK verilerine atıf yapan Bakır, 1990-2024 döneminde Türkiye nüfusu yüzde 51,7 artarken, toplam ekilen tarım alanının yüzde 5,3 azalarak 21 milyon 347 bin hektara düştüğünü kaydetti. Aynı dönemde kişi başına düşen ekilebilir alanın 4 dekardan 2,5 dekara gerilediğini ifade etti.
"Buğday üretimi yerinde saydı, kişi başına düşüş yüzde 31"
Türkiye’nin buğday üretiminin 1990 yılında 20 milyon ton olduğunu hatırlatan Bakır, 2024 yılında da 20,8 milyon tonla aynı seviyelerde kalındığını belirtti. Ancak artan nüfus nedeniyle kişi başına buğday üretiminin yüzde 31,4 azalarak 354 kilodan 242 kiloya düştüğünü vurguladı. Arpa, nohut, mercimek, tütün gibi ürünlerde de benzer düşüşlerin yaşandığını belirten Bakır, ayçiçeği, mısır ve pamukta ise sınırlı artışların dikkat çektiğini söyledi.
"Tarımda net ithalatçı olduk"
Tarım dış ticaret verilerini de değerlendiren Bakır, Türkiye’nin artık net ithalatçı bir ülke konumuna geldiğini ifade etti. 2023 yılında 9,6 milyar dolarlık tarım ihracatına karşılık 13,8 milyar dolarlık ithalat yapıldığını söyleyen Bakır, 2024’te ise dış ticaret açığının 1,5 milyar dolara gerilediğini, ancak 2025’in yalnızca ilk iki ayında açığın şimdiden 741 milyon doları aştığını bildirdi.
İşlenmiş gıda ürünlerinde Türkiye’nin ihracat fazlası verdiğini belirten Bakır, “Ancak bu ürünlerin hammaddesi genellikle ithal. Dolayısıyla elde edilen katma değer çok sınırlı kalıyor” dedi.
"Yatırım teşviklerinden en az payı tarım aldı"
Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı verilerini analiz eden Naki Bakır, 2012-2025 döneminde düzenlenen yatırım teşvik belgeleri içinde tarımın payının yalnızca yüzde 1,3 olduğunu belirtti. Toplam istihdam projeksiyonlarında da tarımın payının yüzde 2’nin altında kaldığını vurgulayan Bakır, “Bu tablo tarımın yatırımda da göz ardı edildiğini gösteriyor” değerlendirmesinde bulundu.
Tarımın yapısal sorunlarını sıraladı
Bakır, tarım sektöründe öne çıkan temel yapısal sorunları ise şöyle sıraladı:
-
Sulama altyapısının yetersizliği
-
Yanlış arazi kullanımı ve erozyon
-
Girdi maliyetlerinin yüksekliği
-
Finansmana erişim güçlüğü
-
Üretim planlamasındaki eksiklik
-
Çiftçilerin örgütsüzlüğü ve pazarlama sorunları
-
Eğitim eksikliği ve teknolojik yetersizlik
-
Miras yoluyla bölünen küçük araziler
-
Uzmanlaşma eksikliği
Tarımın ciddi bir yeniden yapılanmaya ihtiyaç duyduğunu vurgulayan Bakır, “Eğer acil ve köklü adımlar atılmazsa, bu gidişat hem üreticiyi hem de tüketiciyi daha da mağdur edecek” ifadelerini kullandı.
| İmsak | 06:49 | ||
| Güneş | 08:21 | ||
| Öğle | 13:10 | ||
| İkindi | 15:29 | ||
| Akşam | 17:49 | ||
| Yatsı | 19:16 |
| Takımlar | O | P |
|---|---|---|
| 1. Galatasaray | 4 | 12 |
| 2. Trabzonspor | 4 | 10 |
| 3. Göztepe | 4 | 8 |
| 4. Konyaspor | 3 | 7 |
| 5. Fenerbahçe | 3 | 7 |
| 6. Samsunspor | 3 | 7 |
| 7. Antalyaspor | 4 | 6 |
| 8. Gaziantep FK | 4 | 6 |
| 9. Alanyaspor | 3 | 4 |
| 10. Eyüpspor | 4 | 4 |
| 11. Beşiktaş | 2 | 3 |
| 12. Fatih Karagümrük | 3 | 3 |
| 13. Başakşehir FK | 2 | 2 |
| 14. Kayserispor | 3 | 2 |
| 15. Kocaelispor | 4 | 1 |
| 16. Çaykur Rizespor | 3 | 1 |
| 17. Kasımpaşa | 3 | 0 |
| 18. Gençlerbirliği | 4 | 0 |
| Takımlar | O | P |
|---|---|---|
| 1. Çorum FK | 4 | 12 |
| 2. Erzurumspor FK | 4 | 8 |
| 3. Bodrum FK | 4 | 8 |
| 4. Pendikspor | 4 | 8 |
| 5. Amed SK | 4 | 7 |
| 6. Esenler Erokspor | 4 | 7 |
| 7. Boluspor | 4 | 7 |
| 8. Bandırmaspor | 4 | 7 |
| 9. Van Spor FK | 4 | 7 |
| 10. Iğdır FK | 4 | 5 |
| 11. Manisa FK | 4 | 5 |
| 12. Keçiörengücü | 4 | 4 |
| 13. İstanbulspor | 4 | 4 |
| 14. Ümraniyespor | 4 | 4 |
| 15. Sakaryaspor | 4 | 4 |
| 16. Serik Belediyespor | 4 | 4 |
| 17. Hatayspor | 4 | 2 |
| 18. Sarıyer | 4 | 1 |
| 19. Sivasspor | 4 | 1 |
| 20. Adana Demirspor | 4 | 1 |
| Takımlar | O | P |
|---|---|---|
| 1. Liverpool | 3 | 9 |
| 2. Chelsea | 3 | 7 |
| 3. Arsenal | 3 | 6 |
| 4. Tottenham | 3 | 6 |
| 5. Everton | 3 | 6 |
| 6. Sunderland | 3 | 6 |
| 7. Bournemouth | 3 | 6 |
| 8. Crystal Palace | 3 | 5 |
| 9. Manchester United | 3 | 4 |
| 10. Nottingham Forest | 3 | 4 |
| 11. Brighton & Hove Albion | 3 | 4 |
| 12. Leeds United | 3 | 4 |
| 13. Manchester City | 3 | 3 |
| 14. Burnley | 3 | 3 |
| 15. Brentford | 3 | 3 |
| 16. West Ham United | 3 | 3 |
| 17. Newcastle United | 3 | 2 |
| 18. Fulham | 3 | 2 |
| 19. Aston Villa | 3 | 1 |
| 20. Wolverhampton | 3 | 0 |
| Takımlar | O | P |
|---|---|---|
| 1. Real Madrid | 3 | 9 |
| 2. Athletic Bilbao | 3 | 9 |
| 3. Villarreal | 3 | 7 |
| 4. Barcelona | 3 | 7 |
| 5. Espanyol | 3 | 7 |
| 6. Getafe | 3 | 6 |
| 7. Elche | 3 | 5 |
| 8. Real Betis | 4 | 5 |
| 9. Valencia | 3 | 4 |
| 10. Rayo Vallecano | 3 | 4 |
| 11. Deportivo Alaves | 3 | 4 |
| 12. Sevilla | 3 | 3 |
| 13. Osasuna | 3 | 3 |
| 14. Celta Vigo | 4 | 3 |
| 15. Real Oviedo | 3 | 3 |
| 16. Real Sociedad | 3 | 2 |
| 17. Atletico Madrid | 3 | 2 |
| 18. Mallorca | 3 | 1 |
| 19. Levante | 3 | 0 |
| 20. Girona | 3 | 0 |
